پروتز زیبایی یا کاسمتیک چیست؟
پروتز زیبایی (Aesthetic Prosthesis) یا کاسمتیک، به جایگزین مصنوعی اندامی از بدن گفته می‌شود که برای بازسازی ظاهر بخش‌هایی از بدن که به دلیل آسیب، جراحی یا بیماری از دست رفته یا آسیب دیده‌اند، استفاده می‌شود.
این نوع پروتز منفعل بوده، یعنی تحرکی ندارد و تنها جهت همانند‌سازی، رفع نواقص و اصلاح ظاهری می‌باشد. پروتزهای خارجی نقش عملکردی مانند راه رفتن ندارند و در مواردی می‌توان با ترکیب آن‌ها با پروتزهای اولیه (مانند مفصل‌ها)، علاوه بر داشتن ظاهری طبیعی و مشابه با دیگر اندام‌ها، از قابلیت‌های حرکتی آن نیز بهره برد.
انواع پروتز زیبایی
- پروتز صورت (Facial Prosthesis): این نوع پروتز برای بازسازی بخش‌هایی از صورت مانند بینی، گوش، یا چشم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- پروتز سینه (Breast Prosthesis): برای بازسازی شکل و حجم سینه پس از ماستکتومی (جراحی برداشتن سینه) استفاده می‌شود.
- پروتز اندام (Limb Prosthesis): شامل پروتزهای دست و پا است که برای بازسازی اندام‌های از دست رفته یا آسیب دیده استفاده می‌شود.
- پروتزهای خاص (Special Prosthesis): مانند پروتز انگشت، شکم مصنوعی بارداری، و سایر پروتزهایی که برای نواحی خاصی از بدن طراحی شده‌اند.
مواد مورد استفاده در پروتزهای زیبایی
پروتزهای زیبایی عمدتاً از جنس سیلیکون ساخته می‌شوند. سیلیکون به دلیل شباهت زیاد به بافت انسانی، انعطاف‌پذیری و مقاومت بالا، انتخابی ایده‌آل برای این نوع پروتزها است. دقت ساخت پروتزهای زیبایی بسیار بالا است تا از لحاظ شکل و رنگ بسیار شبیه به عضوهای خود فرد باشند. در دسته پروتزهای زیبایی می‌توان به پروتز خارجی سینه، پروتز چشم، پروتز انگشت، پروتز بینی و پروتز گوش اشاره کرد.
نحوه ساخت پروتز زیبایی یا کاسمتیک
ساخت پروتزهای زیبایی نیازمند زمان زیادی برای رنگ‌کاری و قالب‌سازی تخصصی است. به‌طور مثال، برای ساخت گوش مصنوعی، نیازمند یافتن فردی هستیم که گوش او مشابه گوش سالم بیمار باشد، زیرا گوش به‌صورت چپ و راست می‌باشد و از گوش سالم فرد نمی‌توان به‌عنوان قالب استفاده کرد. بنابراین بایستی از گوش مشابه فرد دیگری قالب‌گیری و اصلاحات جهت مشابه‌سازی بیشتر را روی آن انجام داد.
مراحل قالب‌گیری و ساخت پروتز زیبایی
- قالب‌گیری (Molding): برای قالب‌گیری پروتزهای زیبایی از مواد خاصی استفاده می‌شود که دقت قالب‌گیری بسیار بالایی دارند. در قالب‌گیری انگشت، اثر انگشت نیز در ساخت پروتز لحاظ می‌گردد که دارای دقت بسیار بالایی می‌باشد.
- رنگ‌کاری (Coloring): پس از قالب‌گیری، پروتز نیازمند رنگ‌کاری است تا با رنگ پوست فرد هماهنگ شود.
- تولید (Manufacturing): ساخت پروتز با استفاده از مواد مناسب مانند سیلیکون.
- آزمایش و تنظیم (Fitting and Adjustment): نصب پروتز و انجام تنظیمات نهایی برای راحتی و تطابق بهتر.
نکات مهم در مراقبت از پروتز زیبایی
- تمیزکاری منظم (Regular Cleaning): جلوگیری از تجمع باکتری و حفظ بهداشت.
- بررسی و تعمیرات دوره‌ای (Periodic Check-ups and Repairs): اطمینان از عملکرد صحیح و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی.
- نگهداری مناسب (Proper Storage): جلوگیری از آسیب دیدن پروتز در زمان‌هایی که استفاده نمی‌شود.
مشکلات پروتزهای زیبایی
یکی از مشکلات پروتزهای زیبایی، تغییر رنگ آن‌ها به مرور زمان است. به دلیل عدم قابلیت اصلاح، نیاز به تعویض پروتز در ۲ الی ۳ سال وجود دارد. همچنین پروتزهای گوش و بینی در صورت نداشتن ایمپلنت ثابت‌کننده، نیازمند استفاده از چسب مخصوص جهت نگهداری در محل مناسب است که ممکن است استفاده از آن‌ها را سخت نماید.
نتیجه‌گیری
پروتز زیبایی نقش مهمی در بهبود ظاهر و کیفیت زندگی افرادی دارد که به دلایل مختلف بخشی از بدن خود را از دست داده‌اند یا آسیب دیده‌اند. با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و مواد با کیفیت، پروتزهای زیبایی می‌توانند به طور مؤثری نیازهای این افراد را برآورده کنند و به آن‌ها کمک کنند تا زندگی طبیعی‌تری داشته باشند.
